رایة الهدی

عالم ربّانى و عارف زاهد، حضرت آیت الله حاج شیخ على سعادت پرور (پهلوانى تهرانى) (قدّس سرّه)، در سال 1305ش مصادف با سالروز میلاد مولى الموحدین، امیر المؤمنین(علیه السلام) (1346ق)، در خانواده ‏اى متدیّن متولد شدند.

 با توجه به نامناسب بودن فضاى تربیتى و اخلاقى مدارس جدید التأسیس آن زمان تهران، ایشان به مسجد امین الدوله رفته، خدمت مرحوم آقا میرزا ابوالقاسم مكتب دار، به فراگیرى كتب رایج آن دوران، همچون: فرائد الأدب، گلستان سعدى و... پرداختند. همچنین در همین مسجد، قرائت و تجوید قرآن و مقدارى از علم هندسه را فراگرفتند. افزون بر موارد یادشده، ادبیات عرب و كتابهاى: معالم، قوانین و لمعه را در محضر مرحوم آیت الله حاج شیخ على اكبر برهان(قدّس سرّه) آموختند.

 ایشان در نوجوانى با عالم اخلاقى، مرحوم حاج شیخ محمدحسین زاهد(قدّس سرّه) ارتباط برقرار كرده، به حلقه دروس اخلاقى این عالم وارسته پیوستند و از همراهى ایشان بهره هاى اخلاقى و معنوى بسیارى بردند.

شور و اشتیاق زیارت عتبات عالیات، قلب مشتاق ایشان را بى تاب كرده بود؛ تا جایى كه همواره با تضرع و توسل، از خداوند درخواستِ توفیقِ زیارت مى نمودند.

 خداوند (تبارك و تعالى) به این درخواست درونى و اشتیاق قلبى پاسخ گفت و به این ترتیب، ایشان و حدود بیست نفر از طلاب و دوستان به همراه آیت الله برهان (قدّس سرّه) كه توفیق زیارت آل الله(علیهم السلام) را پیدا كرده بودند، راهى دیار محبوب گشتند.

مرحوم آیت الله سعادت پرور(قدّس سرّه) مدتى پس از بازگشت از این سفر معنوى، براى ادامه تحصیل و تهذیب به قم مهاجرت نمودند و در دروس اساتید بزرگى همچون: حضرت امام خمینى(قدّس سرّه)، آیت الله العظمى بروجردى(قدّس سرّه)، آیت الله العظمى نجفى مرعشى(قدّس سرّه)، آیت الله شهید صدوقى(قدّس سرّه) و آیت الله سلطانى(قدّس سرّه) شركت كرده، مراتب علمى خود را به كمال رساندند.

نقطه عطف و سرنوشت ساز معنوى و روحانى ایشان، در آشنایى و ارتباط با عارف كامل و جامع منقول، معقول و مشهود، حضرت علامه طباطبایى(قدّس سرّه) بود. پس از آشنایى و ارتباط با مرحوم علامه(قدّس سرّه)، آمال و آرزوهاى دیرینه معنوى وتوحیدى خود را در این شخصیت كم نظیر دیدند. شوق و اشتیاق و جدّیت ایشان باعث شد، علامه طباطبایى(قدّس سرّه)، بالاخره ایشان را به شاگردى معنوى و روحانى بپذیرند. بدین ترتیب، نفس زكیّه، جان شیفته و قلب طاهر آیت الله پهلوانى تهرانى(قدّس سرّه) تقدیم به این عالم ربّانى، پیر معنوى و مرشد روحانى شد تا جایى كه نفَس كیمیاگر حضرت علامه(قدّس سرّه)، پله به پله این شاگرد مستعد را به منازل توحیدى رهنمون گشته، باعث شد قله‏هایى از معارف حقّه اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) را فتح كند.

 در واقع، باید گفت، شاكله و شخصیت معنوى و سلوك توحیدى استاد سعادت پرور(قدّس سرّه) به طور عمیقى تحت تأثیر سلوك توحیدى و نظام تربیتى و معرفتى حضرت علامه(قدّس سرّه) و بر مبناى قرآن و سنت شكل گرفته است. آیت الله پهلوانى تهرانى(قدّس سرّه) بعد از سالیان طولانى تهذیب نفس و اشتغال به ریاضتهاى علمى و عملى، و استفاده از محضر حضرت علامه(قدّس سرّه)، خود از مشعل داران مكتب تربیتى و تهذیبى این سلسله جلیله شد؛ سلسله‏اى كه در نهایت به مرحوم، عارف كامل و جامع علم و عمل و شهود، مرحوم آخوند ملا حسینقلى همدانى(قدّس سرّه) منتهى گشته، بزرگانى چون حضرات آیات: آقا میرزا جواد ملكى، آقا شیخ محمد بهارى، آقا سید احمد كربلایى، آقا سید على قاضى(رضوان الله تعالى علیهم)، كه با تفقّه و تعمّق جامع در معارف اهل بیت(علیهم السلام) توانستند یك جریان توحیدى و هدایتى بسیار عمیق را در حوزه‏هاى علمیه نجف و قم به یادگار بگذارند؛ به طورى كه هر یك، از درخشان ترین و نام آورترین افراد این سلسله جلیله توحیدى و تهذیبى مى باشند.

دستگیری و تربیت شاگردان سلوكی

حضرت آیت الله سعادت پرور(قدّس سرّه)، از جمله عالمان وارسته و بزرگى بود كه با اشتیاق، همّت و استقامت والا، گام در طریق روحانى و سفر معنوى نهاده و در منزل توحید، تمكّن پیدا كرده بود.

 استاد پهلوانى تهرانى(قدّس سرّه) توجه خاصى به تهذیب نفس و مسائل سیر و سلوكى طلاب داشت و عمر شریف خود را وقف این مسئولیت الهى كرده بود. ایشان در این راه كه راه انبیا و اولیا است، از هیچ تلاش و كوششى فروگذار نمى كرد.

 همّت والاى این عالم وارسته تا جایى بود كه حتى در روزهاى كهولت و بیمارى نیز به هیچ وجه، ارتباط سلوكى، درس و جلسات معنوى و روحانى خود را تعطیل نكرد و تا آخرین روزهاى عمر شریفش با شور و اشتیاق و تعهد الهى، و با مهر و محبت وصف ناشدنى، به تربیت شاگردان خود ادامه داد.

نظام تربیتی

شایان ذكر است كه نظام تربیتى ایشان بنا به پیروى از اساتید بزرگوارشان، تنها در مسائل اخلاقى رایج نبود، بلكه همان گونه كه اشاره شد، روش تربیتى ایشان به واسطه مرحوم علامه طباطبایى (قدّس سرّه)، در نهایت، به مكتب تربیتى وتوحیدى مرحوم آخوند ملا حسینقلى همدانى(قدّس سرّه) كه توحید شهودى و عینى را مدّ نظر داشتند، مى رسد.

 البته این مطالب مهم احتیاج به بسط و بیان كافى در محل دیگرى دارد. آشنایان این گونه مطالب و اسلام شناسان واقعى، باید حدود و ثغور، مبانى و اساس علمى و عملى این مسلك حق و این روش نورانى را در حدّ ممكن براى شیفتگان و علاقه مندان به سیر و سلوك معنوى، به ویژه جوانان مستعد تبیین كنند تا دكان داران و شیطان صفتان اجازه جَوَلان پیدا نكنند.

 در جلسات خصوصى حضرت استاد سعادت پرور(قدّس سرّه)، به طور غالب، شرح و تفسیر احادیث و ادعیه اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) بر مبناى كتابهایى، مثل: بحار الأنوار و اقبال الأعمال، همچنین شرح غزلیات دیوان لسان الغیب، حضرت خواجه حافظ شیرازى(قدّس سرّه) و كلمات اهل معرفت خوانده مى شد، و به مناسبت توسط ایشان مورد شرح و تفسیر قرار مى گرفت.

 در این جلسات نورانى چنان فضایى از عطر معنویت و طهارت ایجاد مى شد كه شركت كنندگان را، از مُلك به ملكوت و از فرش به عرش برده، غبار غفلت را از قلب آنها مى زدود.

 آیت الله پهلوانى تهرانى(قدّس سرّه)، افزون بر تربیت و تهذیب نفوس مستعد، آثار گرانبها و نفیسى را در حوزه معارف عرشى و توحیدى از خود به یادگار گذاشتند كه البته بعضى از آنها به چاپ رسیده است. امیدواریم آثار دیگر ایشان نیز در آینده نزدیك، در دست دوستداران و علاقه مندان به سیر و سلوك و معارف توحیدى قرار گرفته، جان‏ شیفتگان و مشتاقان لقاى حضرت دوست از شراب طهور آنها سیراب گردد.

 گفتنى است، از جمله ارزشمندترین خدمات استاد سعادت پرور(قدّس سرّه) این بود كه با تألیفات ارزشمند خود بخش قابل توجهى از «افادات علمى و سرمایه هاى معنوى و روحانى» و «آموزه هاى عرفانى، تربیتى و سلوكى» استاد خود، علامه طباطبایى(قدّس سرّه) را حفظ كرده و زنده نگه داشتند؛ اهمیت و ارزش كار ایشان آنگاه بیشتر روشن مى شود كه بدانیم، افادات و آموزه هاى حضرت علامه(قدّس سرّه) از جمله میراث معنوى شفاهى شیعه به شمار مى آید.

 در پایان، لازم به یادآورى است، اگرچه حضرت آیت الله پهلوانى تهرانى(قدّس سرّه) به معناى مصطلح امروز، فردى سیاسى نبود و به كارهاى سیاسى و اجرایى اشتغال نداشت، امّا اوّلاً، استحكام و بقاى نظام مقدس جمهورى اسلامى را در استحكام و تثبیت پایه هاى علمى و عملى حوزه هاى علمیه مى دانست و در این راه، از هیچ كوششى فروگذار نمى كرد.

 ثانیاً، ایشان مراتب ارادت و اخلاص و علاقه به استاد و مُراد خود، یعنى حضرت امام خمینى(قدّس سرّه) را همواره یادآورمى شدند و همچنین بعد از رحلت حضرت امام(قدّس سرّه)، ارادت و ارتباط ایشان با مقام معظم رهبرى، حضرت آیت الله خامنه‏اى(مدّ ظلّه العالى) برقرار بود و همواره به پشتیبانى و پیروى از ایشان توصیه و سفارش مى نمودند و مخالفت، بى تفاوتى و تضعیف نظام و رهبرى را به هیچ وجه تحمل نكرده، در مقابل آن سكوت نمى نمودند.

 پرواز به ملكوت

مرحوم آیت الله سعادت پرور(قدّس سرّه) پس از سالیان دراز توجه تام به ذات اقدس الهى، ریاضت علمى و عملى، سحرخیزى و گریه هاى عارفانه، طهارت نفس و زهد، سوز و گداز عاشقانه و همت گماشتن به تألیف و تربیت نفوس، در موعد قرار با محبوب و معشوق ازلى، یعنى سحرگاه پنجشنبه 12 شوال 1425 مطابق با 5 آذر 1383، نداى حق تعالى را لبیك گفت و آنگاه مرغ ملكوتى جانش، مسندنشین صدره طوبى گشته، با اولیاى الهى همنشین شد؛ «سَلامٌ عَلیه یَوم وُلدَ وَیَومَ یَموت وَیَوم یُبعث حیّا».

 پیام تسلیت رهبر معظم انقلاب

بسم الله الرحمن الرحیم

جناب مستطاب حجت الاسلام و المسلمین آقاى حاج شیخ حسن آقاى پهلوانى تهرانى (دامت بركاته) با تأسف و تأثر، خبر رحلت برادر بزرگوارتان عالم عامل و عارف پارسا و پرهیزكار مرحوم حجت الاسلام والمسلمین آقاى حاج شیخ على آقا پهلوانى تهرانى را دریافت كردم. آن بزرگوار، عمر طیّب و طاهر و همراه با تلاش مباركى را، در تعلیم و ترویج معارف الهى و توحیدى گذراندند، و نمونه اى از صفا و اخلاص بودند. امید است، لطف و فضلِ الهى، و مغفرت و رحمتى كه به بندگان صالح خود وعده فرموده است، شامل حال این بنده پاك و بى آلایش باشد. اینجانب به جنابعالى و خانواده محترم و مكرم ایشان صمیمانه تسلیت عرض مى كنم.

والسلام علیكم ورحمة الله‏ سید على خامنه‏ اى‏1383/09/07

معرفى آثار مكتوب حضرت آیت الله حاج شیخ على سعادت پرور(قدّس سرّه)

حضرت آیت الله حاج شیخ على سعادت پرور(قدّس سرّه) داراى آثار گوناگونى مى باشند، كه به معرفى آنها پرداخته مى شود:

1. جمال آفتاب و آفتاب هر نظر

این اثر گرانسنگ كه دربردارنده شرح غزلیات حضرت خواجه حافظ(قدّس سرّه) مى باشد، با نگاه به «آیات، روایات و ادعیه» و «تجربیّات و حالات سلوكى مؤلف» و «اقتباس از جلسات مرحوم علامه(قدّس سرّه)» تألیف شده است.

2. راز دل

این كتاب ارزشمند، تقریر بیانات و تفسیر علامه طباطبایى (قدّس سرّه) بر كتاب «گلشن رازِ» عارف محقق، شیخ محمود شبسترى (قدّس سرّه) مى باشد كه در جلسات خصوصى عرفانى و اخلاقى حضرت علامه (قدّس سرّه) ایراد شده است.

3. پاسداران حریم عشق (كلمات عرفا)

این اثر كه طرح نخستین تألیف و جمع آورى آن در محضر مرحوم علامه(قدّس سرّه) و با راهنماییهاى ایشان انجام شده است، مجموعه اى ارزشمند در 10 جلد، شامل سخنان تربیتى و توحیدى اهل معرفت و عارفان سترگ جهان اسلام (از صدر اسلام تا زمان معاصر) مى باشد.

4. نور هدایت

این اثر زیبا و بدیع، شرح بخشهایى مهم از ادعیه، مناجات و زیاراتى مى باشد كه سید اهل مراقبه، حضرت سید بن طاووس (قدّس سرّه)، با عنوان كتاب «إقبال الأعمال» نگاشته است. این اثر گرانسنگ استاد نیز مانند دیگر آثار معظمٌ له، حاوى مسائل دقیق و عمیق توحیدى و تربیتى، و سیر و سلوك عملى مى باشد.

5. سرّ الإسراء

این كتاب نفیس و كم نظیر، شرح حدیث معراج پیامبر اكرم(صلى الله علیه وآله) مى باشد. مؤلف دانشمند آن، در این شرح نفیس، حجم بالایى از معارف توحیدى و مسائل سلوكى، تربیتى و اخلاقى را با بیاناتى عالمانه و مستند به كتاب و روایات اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) گنجانده است. اصل این كتاب، به زبان عربى است كه خوشبختانه توسط حضرت حجت الاسلام والمسلمین، آقاى سید محمدجواد وزیرى(زید عزّه) به فارسى ترجمه شده است.

6. جلوه نور

این اثر در شناخت منزلت و مقام نورانى حضرت صدیقه طاهره(سلام الله علیها) مى باشد. در این كتاب، گوشه‏اى از مقامات معنوى و روحانى آن حضرت ترسیم شده است.

7. فروغ شهادت

این اثر، پژوهشى بدیع و تحقیقى لطیف در باره آثار هدایتى و توحیدى نهضت جاودان حضرت سید الشهداء، امام حسین(علیه السلام) مى باشد.

8. الشموس المضیئة فى الغیبة والظهور والرجعة

این كتاب كه به زبان عربى نگاشته شده است، در باره حضرت بقیة الله الأعظم امام عصر(عجل الله تعالى فرجه الشریف) مى باشد. در این اثر، مسائل گوناگون مربوط به آن حضرت، وقایع و حوادث دوره هاى مختلف غیبت و ظهور، مسئله رجعت و... مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.

مباحث عرشى، نفیس و متنوع این كتاب، گوشه اى دیگر از شخصیت علمى و عرفانى، و عمق و جامعیت مرحوم علامه طباطبایى(قدّس سرّه) در علوم مختلف اسلامى را نمایان مى كند كه شاید در دیگر آثار ایشان مشهود نباشد. مؤلف محترم آن، به نیكویى، اسم كتاب را «ثمرات حیات» نامیده است. 

این كتاب ارزشمند و بى نظیر، حاصل پرسش و پاسخهایى است كه مرحوم علامه طباطبایى(قدّس سرّه) در جلسات خصوصى با بعضى اصحاب معرفتى و یا سلوكى خود داشته اند. محور این جلسات و بیشتر پرسشها و درخواستها، از سوى استاد سعادت پرور(قدّس سرّه) بوده است. به هرحال، این جلسات مبارك و پربار، سالیان دراز ادامه داشته، و پرسشها و پاسخهاى عرفانى، اخلاقى و توحیدى نفیس و ارزشمند این جلسات، به دقت توسط آیت الله پهلوانى تهرانى(قدّس سرّه) جمع آورى، تنظیم و تبویب شده است. این مجموعه معارف اسلامى، به حق، در نوع خود كم نظیر و بسیار ارزشمند مى باشد. امید كه هر چه زودتر با چاپى نفیس در اختیار علاقه مندان و مشتاقان عرفان ناب محمّدى(صلى الله علیه وآله) قرار بگیرد.

رساله اى است كه اینك به دوستداران تهذیب نفس و اهل مراقبه تقدیم مى گردد. همان طور كه از سیاق پندنامه سعادت برمى آید، جملگى آنان، برگرفته از كتاب آسمانى قرآن و كلمات هادیان دین، یعنى اهل بیت عصمت(علیهم السلام) مى باشد. این وصایا، افزون بر استناد به كتاب و عترت، حاصل تجربه هاى سلوكى و تهذیبى این پهلوان توحید و زهد به شمار مى رود.

11. رسائل عرفانى‏

این مجموعه نفیس، در بردارنده یازده رساله عرفانى است كه عموماً به قلم حضرت آیت الله سعادت پرور (پهلوانى تهرانى) نگارش یافته و برخى نیز به وسیله آن بزرگوار تحقیق و تصحیح شده و به پانوشتهاى محققانه ایشان و حضرت علامه طباطبایى(قدّس سرّه) آراسته گردیده است. این رساله‏ها عبارت اند از:

رساله سیر و سلوك منسوب به بحر العلوم، رساله نور و وحدت، فرموده هاى حضرت آیت الله بهجت، رساله وصایا، نامه ها، شرح حال آیت الله قاضى، دستور العمل آیت الله میرزا جوادآقا ملكى تبریزى به آیت الله محمدحسین اصفهانى كمپانى، گزیده دیوان ابن فارض، منطق الطیر به ضمیمه داستان شیخ صنعان و تحفه عارفه.

 منبع:جام